روز هفتم با فيلم چنارستان

پرسه های روز هفتم
جمعه 14 آذر ماه به دیدن فیلم چنارستان مستند محمد آفریده در سینما سپیده رفتم. فیلمی از جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران با عنوان سینما حقیقت.
مستندی 68 دقیقه‎ای که به طولانی‎ترین چنارستان جهان می‎پردازد؛
همان چنارستانی که روزگاری شصت هزار چنار داشت،
لابه‎لایشان بوته‎های گل سرخ!
و امروز تنها با هشت هزار چنار باقی مانده، هنوز طولانی‎ترین چنارستان!
خیابانی که سمفونی پرندگان‎اش با حضور بی‎شمار کنجشککان، بلبلان و لک‎لک‎های امامزاده، خاموش شده و تنها برای کلاغ‎های جامانده از کوچ شاخه دارد. قارقارک‎های بال و پر ریخته‎ای که صدای‎شان در ازدحام خیابان گم می‎شود و کم‎کم جای‎شان را موش‎ها می‎گیرند. فیلم با حرف‎های مرتضی احمدی در قهوه خانه آذریِ میدان راه آهن شروع می‎شود.
به خانه فروغ می رود. در اتاقی که به اندازه یک تنهایی است به مسجد ساعت مشیرالدوله، به خانه انیس الدوله زن ناصرالدین شاه که به طنز روزگار، محل اتحادیه قصابان تهران شده است.
در متن خیابان پیش می‎رود ‎و به حاشیه‎های آن می‎پردازد، از خاطرات میدان‎ها می‎گذرد و خانه به خانه رد پای تاریخ سازان ایران را می‎جوید. حرف‎های مختاری را می‎شوند که این خیابان 200 سال تاریخ معاصر ایران است. به کاخ مرمر می‌رسد که چندی پیش از انقلاب موزۀ پهلوی شد، اما پس از آن ابتدا به مقرّ کمیتۀ انقلاب تبدیل و بعد به محل جلسات مجمع تشخیص مصلحت اختصاص داده شد. رو به‎روی کاخ، خانه دکتر یحیی عدل، خانه مصدق. بالاتر می‎رود به منیریه می‎رسد و تالار رودکی؛ فروشگاه بتهون می‎گذرد و بقایای خانه و باغ صبا را نرسیده به چهارراه ولیعصر تماشا می‎کند. در مرور خاطرات این چهاراه به رستوران آندره می‎رسد و بالاخره به کلوپ شهرداری که تخریب شد و جای آن تئاتر شهر ساخته شد و امروز در کنار آن مسجدی که حرف و نقل‎های زیادی ایجاد کرده است. چهارراهی که همیشه ظرف صدای مردم نوگرا بوده، تظاهرات پیش از انقلاب، نشریه فروشی‎های پس از انقلاب، اعزام سربازان و تشیع شهدای جنگ را دیده اکنون نمی‏تواند به سرعت مترو و نوسازی‎های دوچندان پیش رود، آلزایمر گرفته و خاطراتش چون اشباح مالیخولیایی در بناهای تلفیقی قاجاری و تندیس‎های شکستۀ محصص سرگردان شدند.
دوربین از چهاراره که دل می‎کند به دل تراشی‎های احمد نادعلیان روی سنگ‎های پیاده‎رو می‏رسد که بخشی از خیابان را به گالری شهری تبدیل کرده و از سینما رادیو سیتی، کوچینی، چاتانوگا، کافه ونک می‎گذرد تا میدان ونک.
خیابان شاه و گدا، شاهانی در کاخ مرمر و جمعی به خوردن کوبیده و بلال، جمعی در درایوین سینما و فان فار ونک، جمعی پای آواز فرهاد و گروه بلک کت و ...
بالاتر از میدان ونک و تجمع مردم بعد از انقلاب، پیروزی‎های فوتبال، پیش از انتخابات 88 و پس از رای گیری 92، پرشی سبز تا جیغ بنفش در آن میدان!
پیش‎تر می‎رود؛ پارک ملت، کلوپ آلمان‌ها و روایت دهباشی از 10 شب کانون نویسندگان ایران در این کلوپ که به شب‎های گوته معروف شد و به گفتۀ او دومین گردهمایی روشنفکری ایران در دهه‎های اخیر بود.
بعد دوربین بالا می‎آید پارک وی، محمودیه و ... باغ هایی که به تبر انبوه سازان گرفتار آمدند، آسمان‎هایی که مسدود شدند، کوهپایه‎هایی که تراشیده شدند. در این میانه موقوفات افشار را می‏بیند که مجموعه‎ای است از مراکز لغت نامۀ دهخدا و باستان‎شناسی و سالن اجتماعات که پاتوق اهل ادب در شب‎های بخاراست. از همین جا به خانۀ امیربهادر سرمی‎کشد که هنوز باغ فروس نام دارد و موزۀ سینمای ایران شده، خیابان امتداد پیدا می‎کند در راستۀ خانه سپهر احمدی و محمود حسابی که ویکتور و حاج معمار تفرشی در 100 سال پیش ساختند.
بالاخره  میدان تجریش و امامزاده صالحی که دیگر چنار صد ساله ندارد و کاخ سعد آباد که 110 هکتار باغ با 18 کاخ موزه است. آخر تن‎های بریدۀ درختان و نشانه‎گذاری برای بریدن بیشتر و پرسش مرتضی احمدی که آنچه بُردید جایگزین‎اش‎ کو؟
یاد ابی می افتم و حکم آقا حسینی در فیلم کندو فریدون گله که باید از لاله زار تا تجریش را مفت نوشی کند و امروز باغ‌ها، چنارها و ساختمان‎های حاشیه خیابان یعنی همه خاطرات جمعی و تجربه زیسته آدمیان شهر یا کشوری با حکم ترنابازان مستغلات شهری مفت به شیرینی کام اندکی در جریان است.
چنارستان با همت محمد آفریده و دوستانش تلنگری است یا نیشی به مخاطب عام و خاص برای تکمیل اثر او.