دومین شب جشنوارۀ منظر

معمارنت- روز چهارشنبه 16 اسفند دومین شب جشنواره منظر، با موضوع «منظر فرهنگی» از ساعت 16:30 در باغ موزه قصر برگزار شد.
منظر فرهنگی نیازی به بناهای فاخر و با شکوه ندارد
سخنرانِ اول، آقای دکتر علیرضا قلی‌نژاد، در مورد تاریخچه و مفهوم منظر صحبت کرده و خواستگاه آن را تلاش نقاشان و هنرمندان هلندی برای توصیف چشم‌انداز‌های مدنی و طبیعی در قرن نوزدهم معرفی نمود. ایشان در ادامه، به تئوری‌ها و منشورهای مرتبط با منظر فرهنگی اشاره کرد و در موضوع ارتباط منظر با محیط طبیعی تصریح کرد که اعتبار منظر را نمی‌توان با ضوابط از پیش‌تعیین‌شده سنجید؛ زیرا هر‌جامعه‌ای ویژگی‌ها و شاخصه‌های اجتماعی و فرهنگی خاص خود را دارد. او با اشاره به منظر فرهنگی شهر‌های تاریخی، شهرها، روستاها، محوطه‌های تاریخی و بناها را به‌عنوان منظر فرهنگی معرفی و بر این نکته تاکید کرد که محوطه‌های شهری حتی اگر  دارای ‌بناهای فاخر و ممتاز نباشند، از آن‌جا که بازتاب فرهنگ و زندگی اجتماعی مردم در زمان‌های مختلف هستند، منظر فرهنگی محسوب می‌شوند و از اهمیت و ارزش بالایی برخوردارند. در نهایت تاثیر مدرنیسم بر درک مردم از منظر را تعیین کنندۀ دریافت سطحی و تک بعدی انسان امروزی دانست که برخلاف انسان کل‌نگر دیروزی است، انسانی که تلاشی برای مهار طبیعت نداشته‌است.

منظر فرهنگی، همه فضای شهر و چیزی بیشتر از آن
سخنران بعدی آقای دکتر فریبرز دولت‌آبادی بود که به تشریح موضوع منظر فرهنگی شهر و مدیریت شهری پرداخت. او در ابتدا از سوءتفاهم عمیقی که در جوامع حرفه‌ای و مدیریتی در مقوله شهر و طراحی شهری وجود دارد، ابراز نگرانی کرد. سپس به تشریح مفهوم شهر و منظر پرداخت و در جمع‌بندی خود منظر فرهنگی و کیفیت آن را حاصل تعامل انسان، طبیعت و معماری دانست و شهر را یک مفهوم سه‌وجهی متشکل از محیط انسانی، محیط طبیعی و محیط کالبدی تبیین کرد. دولت آبادی مطلوب بودن کیفیت شهری را در گرو تعادل و توازن میان این وجوه دانست و مدیریت شهری را مدیریتی معرفی کرد که وزن و جایگاه هریک از این وجوه را هدایت و راهبری کند و از اشتباه ‌گرفته‌شدن شهر تاریخی با شهرهای دارای بناهای تاریخی سخن گفت. از این‌رو، منظر فرهنگی شهر را همه فضای شهر و چیزی بیشتر از آن معرفی کرد. از نظر دولت آبادی بیشتر شهرهای ما شهر تاریخی هستند، از این‌رو نظام مدیریت شهری نمی‌تواند نسبت به موضوع منظر فرهنگی بی‌تفاوت باشد. دولت‌آبادی شناخت منظر فرهنگی را پیش‌زمینه هرگونه‌ برنامه‌ریزی شهری دانست و طرح‌های شهری امروز را ناشی از عدم شناخت صحیح از شهر و منظر فرهنگی ارزیابی کرد.

منظر فرهنگی با 38 قطعه تاریخی!
آخرین سخنران، مهندس محسن حیدری بود که به عنوان سرپرست سابق سایت تخت‌سلیمان به معرفی منظر فرهنگی تخت سلیمان پرداخت. در ابتدا اهمیت و جایگاه آتشکده آذرگشنسب به عنوان مهم‌ترین آتشکده زرتشتی در عصر ساسانی در اسناد تاریخی را توضیح داد و تاریخچه کوتاهی از فعالیت‌ گروه‌های حفاظت و کاوش در آن منطقه ارائه کرد. حیدری با یادی از مهندس مهریار که در تعیین حریم منطقه نقش مهمی داشت، گفت که حریم سایت تخت سلیمان را 500 هکتار است که شامل 38 قطعه تاریخی طبیعی ویژه می‌شود. از مهمترین‌ آن‌هامی‌توان به روستای نصرت‌آباد، کوه زندان و لکه تاریخی تومولوی(گورپشته) اشاره کرد. او درمورد اعتقادات و مراسم آیینی که مردم محلی و سازمان‎های غیردولتی‎های (NGO) مرتبط با تخت ‌سلیمان توضیح داده و  هریک از قطعات تاریخی و طبیعی را با ارائه تصویر به تفضیل معرفی کرد.

دیروز و امروزِ نگاه به طبیعت
در پایان، پنل با حضور مهندس سیاوش صابری، دکتر اسکندر مختاری و مهندس پرویز طلایی تشکیل شد.
در ابتدا دکتر مختاری تفاوت تعامل انسان با طبیعت در گذشته و امروز را  مطرح کرد. او استمرار حیات انسانی در بستر طبیعی را بخشی از منظر فرهنگی دانسته و بنابراین لازمۀ پویایی و جامع بودن منظر فرهنگی را در نگاه حافظت‌گران جستجو کرد. مختاری از دیدگاه مهندس مهریار به منظر و میراث یاد کرد که حریم تخت جمشید را از خط‌الراس کوه‌های اطراف تخت جمشید می‌دانست و اظهار کرد که اگر دیدگاه مهندس مهریار همان زمان علنی می‌شد، هیچ‌گاه شاهد اتفاقی نبودیم که در پاسارگاد اتفاق افتاد. او نکته ظریف دیدگاه مهندس مهریار را درنظرگرفته و ظرف (اثر تاریخی) و مظروف (محیط طبیعی) بصورت دو جزء لازم و ملزوم معرفی کرد و همچنین تاکید داشت که در نظر گرفتن منظر فرهنگی در امر حفاظت از میراث فرهنگی و طبیعی امری حیاتی است و اینکه مقوله منظر فرهنگی در ادبیات معماری و شهرسازی ایران مقوله جوانی است و باید کتاب‌های زیادی در این باره تدوین و منتشر شود. او از همه متخصصان در این زمینه دعوت کرد خیلی زود شروع به فعالیت کنند، زیرا در حال حاضر ما شاهد توسعه کوری هستیم که همه‌چیز را فدای اهداف کوتاه‌مدت خودش می‌کند.

منظر ذهنی پیش از هر منظر دیگر
در ادامه، مهندس صابری منظر فرهنگی را متشکل از وجه مکان و وجه زمان ‌دانست؛ از این جهت، ‌منظر فرهنگی  هم مفهوم منظر طبیعی و هم منظر شهری را در دل خود دارد. به اعتقاد او، پس‌زمینه هر منظر فرهنگی یک منظر ذهنی است. صابری قدیمی‌ترین نوع منظر در کشور‌هایی نظیر ایران را منظر کوچ معرفی کرده و پس از آن از مناظر نیایشگاهی نظیر آتشکده‌ها، معابد و بعد‌ها مساجد یاد کرد که می‌توان در آن فضا حس نیایش را دریافت کرد. او ادامه داد، پس از کوچ‌نشینی، ما شاهد منظر های روستایی و شهری هستیم و فضاهای شهری و روستایی اگر امتداد پیدا نکنند تبدیل به منظر‌های باستانی می‌شوند. او پس زمینه تمام این منظر‌های فرهنگی را یک منظر ذهنی ‌دانسته که باعث می‌شود فرد در هر منظر حس متمایز و متعلق به زمان اکنون داشته باشد که با دریافت حسی گذشتگان و آیندگان از آن منظر متفاوت خواهد بود و شرط احیای منظر را مولد بودن در ذهن‌ها ‌دانست. او همچنین صحبت منظر‌های فضایی در آینده را مطرح کرده و یاد‌آوری کرد نگاه ما به عنوان یک ایرانی علاوه بر توجه بر تنوع فرهنگی خودمان، باید در مقیاس جهانی هم مطرح باشد. ایشان مناظر فرهنگی ایران را دارای طعم و حس ویژه‌ای دانست که مدیریت و برنامه‌ریزی این مناظر وابسته به شناخت عمیق نسبت به آن است. در ادامه از یک گونه خاص منظر فرهنگی به نام مکان‌رویداد یاد کردند؛ مکانی که در آن هیچ نوع معماری وجود ندارد اما در آن رویدادی رخ‌ داده که جزو حافظه تاریخی ما است؛ نمونه آن:دشت چالدران.

حسن ختام جشنواره هم اجرای زنده  گروه موسیقی و  نما رقص نور در محوطه باغموزه زیر آسمان صاف تهران بود.