شب سوم جشنواره منظر

معمارنت- روز پنج‌شنبه 17 اسفند سومین و آخرین شب جشنواره منظر با موضوع «منظر شهری» از ساعت 16:30 در باغ موزه قصر برگزار شد.
نخست یادداشت تبریک موسسه مطالعات میراث مشترک به قلم دکتر علی‌اکبر صارمی و موسسه تاریخ شفاهی شهرسازی به قلم دکتر گیتی اعتماد توسط مهندس مرباغی، دبیر اجرایی جشنواره برای میهمانان خوانده شد. دکتر صارمی در یادداشت‌شان گوشه چشمی نیز به منظر شهری ایران معاصر داشتند: «منظر شهری در شهر‌های ما مدت‌هاست گمشده... و نوستالژی کوچه‌های آشتی‌کنان خیالاتی بیش نیستند... امروز باید به چیز‌های دیگری متوسل شویم تا منظر شهری خوبی داشته‌باشیم».
 

در جستجوی ساختارهای طبیعی از دست رفته
دکتر بهرامی نخستین سخنران برنامه با بسط مفهوم منظر بر آن بود، کنه مسئله را برای مخاطبین بشکافد. ایشان به تغییر دیدگاهی که در مقوله منظر ایجاد شده، اشاره کرد و توضیح داد نگاه  یک‌جانبه و انسان‌محور دیروز، امروز به یک دیدگاه تلفیقی تغییر ماهیت‌ داده و اکولوژی محور شده‌است که در آن انسان بخشی از چرخه زیستی به شمار می‌آید. از نظر بهرامی شهر یک سیستم خودآگاه زنده است و ابعاد آن هم‌سو و در تعامل با یکدیگر هستند. مطالعه مقوله منظر نه تنها مطالعه کل اجزا آن، بلکه مطالعه تعاملات بین آن‌ها و ساختار‌های درهم‌تنیده‌شان است.

او با طرح این پرسش که امروز چه اتفاقی در منظر اکولوژیک شهر ما رخ می‌دهد؟ گفت «ما با حفظ ساختار‌های اجتماعی و اقتصادی، ساختار‌های زنده و غیرزنده طبیعی را تخریب کرده‌ایم و این مسئله امکان زیست را برای انسان امروز دشوار کرده‌است». بهرامیدر پایان صحبت‌هایش توجه مخاطبین را به منظر شهری در گذشته جلب کرده و با ذکر نمونه‌هایی از تعامل شهر و طبیعت در شهر‌هایی چون ‌بیشاپور و اصفهان، نتیجه گرفت شهر‌های امروز نیاز به مدیریت یکپارچه ساختار‌های اجتماعی، اقتصادی و اکولوژیکی دارند.
 

شهر‌های دیروز، شهر‌های امروز
سخنران بعدی، دکتر محمدسعید ایزدی، با ارائه تصاویری گویا از شهر‌های دیروز و امروز ما، شرح شفاف و روشنی از واقعیت آن‌چه بر شهرهای ما گذشته و امروز ما با آن مواجه هستیم ارائه داد. او شهر‌های دیروز را تجسم کالبدی بنیان‌های زندگی دانست که فعالیت‌های انسانی را شکل می‌داده و این ویژگی را منتج از سازمانی متعادل و متشکل از ساختار‌های هم‌پیوند بیان کرد و بزرگترین مصیبت امروز شهر‌های‌مان را نتیجه شهرنشینی شتابان  سال‌های 30 و به خصوص سال‌های 40 به‌بعد معرفی نمود. ایزدی در پایان، به اصلی‌ترین اثرات این معضل یعنی ظهور و گسترش پدیده اسکان غیررسمی نازل و ناپایدار، بافت فرسوده میانی شهرها و عرصه‌های تحت اشغال کاربری‌های ناهم‌خوان اشاره کرد.

دکتر محمودی با تایید صحبت‌های دکتر ایزدیان، یادآور این نکته شد که در گذشته انسان در هر شهری جایگاه و مکان خود را پیدا می‌کرد و در این باره که امروز بناها در شهر پرخاشگری می‌کنند و شهروندان هم طبعا از آن‌ها یاد می‌گیرند، اظهار تاسف نمود.
 

مرگ می‌تواند منتظر بماند، من نمی‌خواهم بمیرم!
 دکتر کاوه منصوری پس از تنفس راجع به «منظر‌های تدفینی شهر» صحبت کرده و با بیان مفهوم مرگ، از دلیلی که باعث شده مرگ به معماری تبدیل شود، گفت. همچنین شکل‌گیری اهرام مصر، گوردخمه‌ها و خانه ابدی کوروش را مصداق‌های اولیه مفهوم اسطوره‌ای مرگ به معماری معرفی کرد. ایشان گورستان‌ها را نقطه تلاقی دو مفهوم متضاد، یعنی مرگ و زندگی دانسته و از این‌رو  برای آن عملکردی دوگانه، یعنی بخشی برای مردگان و بخشی برای زندگان قائل شدو  با معرفی گورستان‌ها به عنوان تاریخی‌ترین عناصر شهری، بر اهمیت آن‌ها به عنوان دفترچه کدهای شهر تاکید کرد. منصوری همچنین گورستان‌ها را فضاهای هویت‌مند شهر معرفی کرد که منطبق بر شهر و رفتار‌های شهری هستند و می‌توان مرجعی برای احساسات انسانی نظیر هویت، خاطره، احساسِ مکان در شهر باشند. او شهر‌هایی همچون کربلا، قم و مشهد را به عنوان شهرهایی معرفی کرد که سرآغازشان با گورستان‌های تاریخی بوده‌است. پس از آن به تشریح رابطه شهر و گورستان قبل و بعد از مدرنیسم پرداخت و  پدیده تجمیع گورستان‌ها را ناشی از تفکر مدرنیسم و نوگرایی ارزیابی کرد و پیامد چنین پدیده‌ای را، لطمه خوردن سند‌های تاریخی شهر، خلا فضای تالم و یاد، مستعد شدن بستر برای بزهکاری در شهر‌های امروز برشمرد. در جمع‌بندی گورستان را پدیده‌ای مستقل از شهر دانست که پدیده‌ای تاریخی محسوب می‌شود که از سویی دیگر در یک دید جزئی نگرانه، پدیده‌هایی وابسته به شهر هستند که می‌تواند سرآغاز جدیدی از دانش مرمت باشد.
 

گروه موسیقی آرشام با اجرای قطعات زیبای موسیقی طراوت تازه‌ای به حال و هوای جشنواره داد و میهمانان را آماده بخش‌های بعدی کرد. پس از موسیقی، مهندس امید جوانبخت که قطعات فیلم نمایش‌ داده شده را انتخاب کرده بودند، صحبت کوتاهی راجع وجه‌معنایی هریک از فیلم‌ها کردند. سپس برنامه اختتامیه با تقدیر از شرکت‌کنندگان در برنامه کروکی و راندو و عوامل یاری‌رسان در برگزاری جشنواره و گرفتن عکس یادگاری برگزار شد.
 

نمایش بازی نور روی ساختمان مارکوف مهر فرجامی بود بر پیشانی این جشنواره، تا باشد آغازی دیگر!