افزودن دیدگاه جدید

امروز لقب رایج معماران با تحصیلات دانشگاهی در ایران «مهندس» یا «مهندس معمار» است؛ در حالی که در اروپا، مبدأ نظام ‏آموزش دانشگاهی معماری در ایران، کاربرد چنین عنوانی برای معماران معمول نیست. در عین حال، این لقب میان معماران و ‏دانش‌آموختگان سایر رشته‌های فنی (مهندسان مکانیک، عمران، صنایع و غیره) مشترک است. این اشتراک لفظ نشانۀ نوعی ‏اشتراک در مدلول‌هاست و احتمالاً مانند هر ویژگی زبانی دیگر، بر امری فرهنگی دلالت دارد. در این مقاله، با رویکرد تاریخ ‏مفهومی و روش تفسیری-تاریخی، دگرگونی‌های مفهوم مهندس در زبان فارسی و دگرگونی‌های فرهنگی مربوط به معماری که ‏متناظر با تغییر مفهوم این واژه است، در نیمۀ نخست دورۀ قاجاریان، به‌ویژه عهد فتح‌علی‌شاه، جستجو می‌شود. این جستجو ‏نشان می‌دهد که در آغاز این دوره، دگرگونی مفهوم مهندس شامل کاستی گرفتن رنگ معماری و تقویت رنگ نظامی و ‏نقشه‌برداری آن است. با آنکه در قدیم، علاوه بر معماران بلند‌مرتبه و هندسه‌دان، خبرگان در دیگر فروع علم هندسه، چون علم ‏حی،ل نیز لقب مهندس داشتند، در میان دست‌اندرکاران ساخت‌وساز در دورۀ مورد بحث این مقاله، مهندسانْ تحصیل‌کردگان ‏فرنگ بودند. متناظر با تغییرات در مفهوم مهندس، به‌تدریج کار ساختن بناهای جدید غیرنظامی را هم به این گروه اخیر ‏مهندسان سپردند و گویی ورود معماری اروپایی به ایران بر دوش «مهندس» به معنای جدید آن حمل شد. ‏