مقاله

خشت‎های خیال معماری ایران

خشت‎های خیال معماری ایران
معماری: 

خشت و خیال به گفتۀ نگارنده‎هایش متنی است پیرامون معماری اسلامی ایران؛ که محدودۀ آن در تاریخ از ظهور اسلام تا اواخر حکومت سلسلۀ قاجار و بر روی نقشه از ماوراءالنهر، دریای مازندران و کوه‎های دربند تا خلیج فارس و از میان‌رودان تا سند است. این متن می‎کوشد معنای معماری این حوزۀ تاریخی جغرافیایی را از خلال بررسی مهمترین آثار موجود که بیشتر نیز در شهرها قرار دارند، بفهمد و پیوند میان اندیشۀ معماران و این آثار را نشان دهد. بنابراین این متن خود را از متون تاریخ معماری، پرتره نویسی بناها یا مباحث مربوط به کاربری بناها جدا می‎کند و در زمرۀ کتاب‎های مربوط به فنون معماری و هنرهای وابسته نیز قرار نمی‎گیرد؛ اگرچه به تمامی این مباحث از زاویه‎ای می‎نگرد که معنای فرهنگی معماری حوزۀ تمدنی ایران را در دورۀ اسلامی فهم کرده و شرح دهد.

 

معمارنت- کتاب تازه‎انتشار کامبیز نوایی و کامبیز حاج قاسمی، خشت و خیال نام دارد. نامی که نسبت مباحث کتاب را با فرهنگ و ادبیات حوزۀ تمدنی مورد بررسی‎اش نشان می‎دهد.

 

دانلود فایل: 

فضاهای آموزشی انعطاف‌پذیر

فضاهای آموزشی انعطاف‌پذیر
نویسنده: 
محمدمهدی محمودی و نیلوفر نیکقدم
معماری: 

شرایط محیطی خصوصاً در سنین کودکی و نوجوانی در میزان فراگیری فرد تاثیرگذار است و هرچه که در آن احساس نزدیکی بیشتری نسبت به خود و دیگران داشته باشد، سبب ایجاد حس اطمینان و تعلق خاطر بیشتری در او می‌شود.
برخلاف مدارس سنتی ایران که آموزش در آنها با تحرک و مشارکت و پویایی زیادی به همراه بوده، اکنون سیستم آموزشی به شکلی است که در آن معلم به عنوان متکلم وحده مطرح شده و امکان مشارکت دانش‌آموزان در امر آموزش و پرورش به حداقل می‌رسد. این امر وابستگی دانش‌آموزان را به مکان کاهش داده، آنها را از محیط دور می‌سازد.

 

مقدمه
شرایط محیطی خصوصاً در سنین کودکی و نوجوانی در میزان فراگیری فرد تاثیرگذار است و هرچه که در آن احساس نزدیکی بیشتری نسبت به خود و دیگران داشته باشد، سبب ایجاد حس اطمینان و تعلق خاطر بیشتری در او می‌شود.

منابع: 

*این طرح در سال 1384 به سفارش دفتر تحقیقات و پژوهش آماده شده است. مجلد آن به همراه کلیه‌ی نقشه‌ها در کتابخانه‌ی سازمان موجود می‌باشد.

1- طرح پژوهشی طراحی فضاهای آموزشی با استفاده از فرم‌های انعطاف‌پذیر، محقق دکتر محمدمهدی محمودی، سازمان نوسازی توسعه و تجهیز مدارس کشور.
2- تاریخ تحولات مدارس ایران ـ تالیف دکتر علیرضا سمیع آذر
3- روزنامه‌ی اعتماد، شماره‌ی 644
4- معماری و راز جاودانگی ـ راه بی‌زمان ساختن ـ کویستوفر الکساندر
5- اصول و مبانی طراحی فضاهای آموزشی، جلد (6) ـ سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس
6- اصول و مبانی مکان‌یابی و تعیین اندازه، (3)  ـ تالیف دکتر علی غفاری
7- پیامبر، بخش آموختن، ترجمه دکتر حسین الهی قمشه‌ای

فصلنامه مدرسه نو، شماره 39، تابستان 1385.

 

معماری ژاپن، کالبد سیال، الگوي زندگي

معماری ژاپن، کالبد سیال، الگوي زندگي
نویسنده: 
محمدمهدی محمودی و.
معماری: 

گزيده حاضر با تکيه بر سخنراني اين دو معمار برجسته، بيانگر نگاه نوين معماران ژاپني- با پيشينه‌اي ديرين در فرهنگ و هنر- است و حکایت از تأمل و تعمق در عرصه طراحي‌هاي امروزي دارد. دغدغه‌هاي امروز معماري و تدابيري که معماران ژاپني براي تطابق انديشه‌ها و نيازهاي ديروز و امروز اتخاذ کرده¬اند، ضرورتي است بر اين نوشتار تا با بهره‌گيري از تجربيات اين دو معمار ژاپني، وضعيت موجود معماري ايران را با نگاهي عميق‌تر مورد بررسي قرار دهيم.

 

محمدمهدی محمودی، آناهیتا خدادادی

 

مقدمه
مقاله پیش رو را معمارنت به جهت ارزشمند بودن نکات آن با مجوز نویسنده و ارجاع به منبع منتشرکننده اولیه برای بار دوم انتشار می‌دهد.

 

حضور مدرنيته و به تبع آن معماري مدرن در اقصي نقاط دنيا، به دليل چالش با سنت ها و الگوهاي گذشته همواره تأثيري بنيادي در معماري کشورهاي مختلف دنيا داشته است. در اين ميان ژاپن در تلفيق الگوهاي بومي با فناوري های پیشرفته و نوین کشوري موفق محسوب مي‌شود.

 

منابع: 

نشریه آبادی، شماره 57، زمستان 86

 

منابع تصویر :
1- JA jurnal, spring 2006-p62
2- In the oriental style- a source book of decoration & design- p36
3- In the oriental style- a source book of decoration & design- p42
4- In the oriental style- a source book of decoration & design- p40
5- JA jurnal, spring 2006-p 105
6- In the oriental style- a source book of decoration & design- p6,7
7- In the oriental style- a source book of decoration & design- p59
8- In the oriental style- a source book of decoration & design- 43
9- JA jurnal, spring 2006- p24,25
11- JA jurnal, spring 2006- p26
12- In the oriental style- a source book of decoration & design- p79
13- JA jurnal, spring 2006- p48

شهرداری و معماری ایرانی اسلامی

شهرداری و معماری ایرانی اسلامی
نویسنده: 
جابر دانش
معماری: 

در خبرها شنیدیم که چندی پیش طرح «الزام شهرداری تهران به رعایت اصول معماری ایرانی اسلامی در زیباسازی نما و منظر شهری» در پانصد وسومین جلسه شورای اسلامی شهر تهران مطرح و در نهایت برای بررسی بیشتر به کمیسیون عمران بازگشت. این طرح در حالی در دستور کار قرار گرفت که برخی اعضای شورا با تصویب آن به دلایل مختلفی مخالف بودند. در همین راستا و با توجه به محتوای برخی مباحث مطرح شده توسط اعضای شورا در جلسۀ مذکور، لازمست نکاتی چند ذیل نظرات هر یک از اعضاء مورد توجه قرار گیرد.

 

تصویر1: نمای مغشوش (منبع تصویر: نگارنده)

 

منابع: 

دبیرخانه شوراي عالي شهرسازي و معماري ايران، مقررات شهرسازی و معماری و طرحهای توسعه و عمران مصوب شورایعالی شهرسازي و معماري ايران (از تاریخ تاسیس تا پایان شهریور 88)، تهران، نشر توسعه ایران، 1388.

دفتر تدوين و ترويج مقررات ملي ساختمان، قانون نظام مهندسی و کنترل ساختمان،  تهران، نشر توسعه ایران، 1385.
معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور، مجموعه برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، تهران، موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، 1389.

http://causar.gov.ir
http://shora.tehran.ir
http://www.tehran.ir

 

بازنمایی ابنیه در نقاشی دورۀ قاجار

بازنمایی ابنیه در نقاشی دورۀ قاجار
نویسنده: 
مريم لاري ، منيژه كنگراني
معماری: 

بناهاي ايراني در عهد قاجار بسيار مورد توجه هنرمندان قرار گرفت. عكاسي نوپاي ايراني كه تقريباً همزمان با ظهور خود در اروپا در ايران (به‌خصوص نزد اشراف قاجار) رواج يافت به بناها به‌عنوان موضوعي بي‌حركت و زيبا توجه خاص مبذول داشت. اين ابنيه پرشكوه با تمامي ريزه‌كاري‌ها و تزئينات خود درآثار هنري چون نقاشي، طراحي، چاپ (به خصوص در روزنامه‌هاي نوظهوري چون شرف و شرافت) نيز نمود پيدا كرد.

مقدمه

 

تصاویر: 
منابع: 

1-    افشار، ايرج. گنجينة عكسهاي ايران، نشر فرهنگ ايران، تهران، 1368.
2-    امامي، كريم. ايران قاجار از ديدگاه دو هنرمند فرانسوي، نگار، تهران، 1377.
3-    پاكباز، رويين. دايرة‌المعارف هنر، فرهنگ معاصر، تهران، 1378.
4-    جلالي، بهمن. گنج پيدا، دفتر پژوهش‌هاي فرهنگي، تهران، 1377.
5-    حسيني، مهدي. آثار طراحي ميرزا ابوتراب غفاري، هنرنامة شماره صفر، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، تهران، 1377.
6-    ذكاء، يحيي. تاريخ عكاسي و عكاسان پيشگام در ايران، علمي و فرهنگي، تهران، 1349.
7-    ذكاء، يحيي. تاريخچه ساختمانهاي ارگ سلطنتي تهران، انجمن آثار ملي، تهران، 1349.
8-    ذكاء، يحيي و محمدحسن سمسار. تهران در تصوير، سروش، تهران، 1376.
9-    سعدونديان، سيروس. اولين‌هاي تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، تهران، 1380.
10-    صافي گلپايگاني، قاسم. عكس‌هاي قديمي ايران، دانشگاه تهران، تهران، 1374.
11-    عيسي‌پور، آستانة مباركه حضرت عبدالعظيم عليه‌‌السلام، دفتر آستانه، تهران، 1351
12-    ويلم فلور ،پيتر چلكوسكي، مريم اختيار، نقاشي و نقاشان دوره قاجار، يعقوب آژند ،1381

 

کتیبه‌های ثلث در معماری

کتیبه‌های ثلث در معماری
نویسنده: 
دکترمهدی مکی نژاد [1]
معماری: 

   خط ثلث یکی از اقلام مهم خوشنویسی در هنر ایرانی و اسلامی است. این خط برگرفته و منبعث از خط کوفی است، «ابن مقله بیضاوی»، «ابن بواب» و «یاقوت» درپیدایش، تکمیل ونظام‌مند کردن آن، نقش مهم و اساسی داشته‌اند.ساختار وقابلیت‌های حرکتی خط ثلث،در دو محور عمودی مانند«الف ها» وحرکت‌های افقی مانند «ی» معکوس، همراه با ترکیبات پیچیده، به کمک گردش حروف مختلف، توانایی بالایی به این خط بخشیده است.

 

چکیده :

 

منابع: 

 مجله نگره ،شماره 13 ،زمستان 1388

 

تزئینات آجر‌‌تراشی در معماری

تزئینات آجر‌‌تراشی در معماری
نویسنده: 
دكترمهدی مکی نژاد
معماری: 

آجر از مصالح بومی و کارآمد در معماری ایران زمین است. از آجر هم در تزئین  و هم  در ساخت بنا استفاده شده است. آجر‌‌تراشی یکی از روش‌‌های تزئین در معماری است که با ابزار‌های ساده و نوک تیز مانند سوهان و تیشه انجام می‌شود؛ به این ‌‌ترتیب که قسمت یا بخشی از سطح و بدنه آجر برای ایجاد نقش و حجم ‌‌تراشیده می‌شود. بیش‌تر از آجر‌های  نرم با بافت متخلخل برای آجر‌‌تراشی استفاده می‌شود.

 

چکیده

 

منابع: 

: مجموعه مقالات همايش گنجينه‌هاي از دست رفته هنر ايران ،نشر فرهنگستان هنر

 

1. غلام‌رضا نعیما، دزفول شهر آجر، ص 17.

 

2. حسین زمرشیدی، اجرای ساختمان با مصالح سنتی، ص 373

 

3. محمد یوسف کیانی، تزئینات وابسته به معماری دوران اسلامی، ص 24.

 

4. به نقل از همان، ص13.

 

5. خوون چینی کاربرد آجربه منظور تزئین در نماست و با  پس وپیش قراردادن آجرها در کنار یکدیگر، انواع طرح‌های هندسی منظم و متقارن ایجاد می‌شود.در نمای بسیاری از خان‌‌‌ه‌هایشهر دزفول از این شیوه استفاده شده است.

 

6. غلامرضا نعیما، همان، ص 60.

 

7. حسین سلطان‌زاده، فضا‌های ورودی در معماری سنتی ایران، ص 122.

معماری متفاوت مسجدالارشاد

معماری متفاوت مسجدالارشاد
نویسنده: 
مهندس جابر دانش
معماری: 

مسجد محل عبادت مسلمانان و مکان رکوع، سجود و عبادت خاضعانه است که غالباًازآن برای انجام انواع دیگرفعالیت‌های مذهبی نیزاستفادهمی‌شود. در این مسجد اولین موردی که ممکن است توجه فرد را جلب نماید، عدم استفاده از گنبد است که تقریباً ویژگی اصلی مساجد مختلف است. با این حال، معماران این طرح تاکید داشته‌اند که گنبد هویت فرهنگی-مذهبی نیست و بنابراین وجود آن در طراحی یک مکان اسلامی برای عبادت ضروری نیست.

 تصویر1: بنای مسجد الارشاد

 

منابع: 

چایخانه بوا نووا / آلوارو سیزا

چایخانه بوا نووا / آلوارو سیزا
معماری: 

لسا دا پالمییرا، پرتغال آلوارو سیزا - 1963

اقبال سیزا با زندگی و فعالییت در انتهای جهان شکل می گیرد. جایی که تا پانصد سال پیش واقعا پایان خشکی قاره ها بوده است. سواحلی که قرن ها، کشتی های بی شمار و دریانوردان با تجربه با امید یافتن سرزمین های ادویه و چای از آن لنگر کشیده اند. سواحلی که امروز و بر روی صخره های آن، چایخانه ای که در سال های آغازین ده شصت ساخته شده، به نوعی یاد آور داستان این منتهی الیه دنیاست.

لسا دا پالمییرا، پرتغال - 1963

بدون شک تعریف معماری امروز جهان، بدون آثار و عقاید آلوارو سیزا، جامع نخواهد بود.

 اقبال سیزا با زندگی و فعالییت در انتهای جهان شکل می گیرد. جایی که تا پانصد سال پیش واقعا پایان خشکی قاره ها بوده است. سواحلی که قرن ها، کشتی های بی شمار و دریانوردان با تجربه با امید یافتن سرزمین های ادویه و چای از آن لنگر کشیده اند. سواحلی که امروز و بر روی صخره های آن، چایخانه ای که در سال های آغازین ده شصت ساخته شده، به نوعی یاد آور داستان این منتهی الیه دنیاست.

 

منابع: 

عکسها : Jody Brawn

 

ساختار محلات شکل‌دهنده به شهر قاجاری

ساختار محلات شهر قاجاری
نویسنده: 
فرامرز پارسی [1] کاوه منصوری [2]
معماری: 

شهربه عنوان موجودی سیستماتیک، نظامی سلسله مراتبی است که از ترکیب زیر سیستم‌ها بوجود می‌آید. محلات شهرهای تاریخی، عناصرکالبدی، اجتماعی واقتصادی شهر به شمار می‌روند که در مرتبه‌ای پائین‌تر از مفهوم شهر، سیستم پیچیده آن را بوجود آورده‌اند. بدیهی است که مجموعه بوجود آمده در قالب رابطه‌ای معنادار ، مفهومی فراتر از عناصر تشکیل‌دهنده خود به شمار می‌رود.

بررسی نظام اجتماعی در ساختار شهرهای ایران و

تبیین جایگاه محلات به مثابه نظام اجتماعی شکل‎دهنده به شهرقاجاری

 

چکیده

 

منابع: 

1.    مشهدیزاده دهاقانی؛ ناصر، تحلیلی از ویژگی های برنامه ریزی شهری در ایران، دانشگاه علم وصنعت، دی 1373

2.    عدل؛ شهریار، اورکاد؛ برنارد، تهران- پایتخت دویست ساله، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران، زمستان 1375

3.    هردوگ؛ کلاوس، ساختار شکل در معماری ایران و ترکستان، واحد پژوهش و ترجمه مهندسان مشاور بانیان، 1376

4.    خیرآبادی؛ مسعود، شهرهای ایران، نشر قدس، سال 1376

5.    خاکساری؛ علی، محله های شهری در ایران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1385

6.    فلامکی؛ محمد منصور، فارابی و سیر شهروندی در ایران، نشر فضا، سال 1385

7.    حبیبی؛ سید محسن، شرح جریان های فکری معماری و شهرسازی در ایران معاصر، دفتر پژوهش های فرهنگی، 1385

8.    کیانی؛ محمد یوسف، شهرهای ایران، انتشارات جهاد دانشگاهی، 1366

9.    پوپ؛ آرتور، معماری ایران، نشر اختران، 1384

10.    کیانی؛ مصطفی، معماری دوره پهلوی اول، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، سال 1383

11.    پیرنیا؛ محمد کریم، آشنایی با معماری اسلامی ایران، دانشگاه علم و صنعت ایران، سال 1383

12.    اردلان؛ نادر، بختیار؛ لاله، حس وحدت، نشر خاک، سال 1380

13.    مینورسکی، سازمان اداری حکومت صفویه، ترجمه مسعود رجب نیا، نشر زوار، سال  1334

14.    مجیر شیبانی؛ نظام الدین، تشکیلات شاهنشاهی صفویه، دانشگاه تهران، سال 1346

15.    کریمان؛ حسین، تهران در گذشته و حال، دانشگاه ملی، سال 1353

16.    تحویلدار؛ میرزا محمد حسین، جغرافیای اصفهان، به کوشش منوچهر ستوده، دانشگاه تهران، سال 1342