افزودن دیدگاه جدید

صارمی دلباختۀ معماری گذشته بود و همواره در حال کروکی کشیدن از آثار این معماری بود و حتی کارهایی مانند فیلمبرداری از این آثار را تجربه کرده بود. اما معتقد بود استفاده از معماری گذشته در معماری امروز قاعده و قانون ندارد و سازندۀ معماری مدرن امروز بود. از آن جهت شاید بتوان او را تماشاگر گذشتۀ زیبا و سازندۀ امروز مدرن دانست. انتخاب و آزادی جهان مدرن برای صارمی بالاترین دستاوردهای انسان جدید بود که حاضر نبود آنها را با زیبایی های جهان گذشته عوض کند هرچند که خود واقف بود که این دستاوردها ذهن و جهان انسان امروز را آشفته کرده است. صارمی در دهۀ 50 شمسی که در آمریکا بود، تحت تاثیر گفتمان های غالب آن روزگار منتقد سر سخت مدرنیته شد و این را در مقالۀ «ریشه های معماری جدید ایران» او می توان دید اما در دهۀ 70 با بازنگری در اندیشه هایش گفته های گذشته اش را رد کرد و آنها را متعصبانه دانست. این را شاید بتوان در آثارش هم دید. در خانۀ جلفایش که در سال 64 طراحی کرده تلاشی آشکار برای ایجاد فضایی شبیه به فضای معماری گذشتۀ ایران دیده می شود. در حالی که در آثار متأخرش این تلاش بسیار کمرنگ تر شده و در لایه های پنهان تر دیده می شود.
صارمی تحت تاثیر کان همواره به دنبال ذات معماری می گشت و از چیزی به نام معماریت سخن می گفت. او در پایان نامۀ دکتری اش به دنبال طبیعت و ذات مربع در معماری ایران گشت و به نتیجه ای بسیار جالب رسید. «خلاقیت در معماری ایران در گوشه ها اتفاق می افتد». او می گفت پس از دقت بسیار در نقشه های آثار معماری ایران و به خصوص مدارس و کاروانسراها متوجه شده که در اغلب این آثار در میانه های بنا مشابه اند اما در گوشه ها تفکر خلاق خود را آشکار کرده و هر بنا با دیگری تفاوت دارد. او از این تئوری برای تفسیر معماری امروز ایران نیز استفاده کرد و مقاله ای نوشت با نام «ضابطۀ دو متر پیشآمدگی در معماری تهران» و در آنجا سعی کرد خلاقیت معماران معاصر در آپارتمانها را در نمای گوشه های ساختمانها آن جا که به ساختمان کناری متصل می شوند نشان دهد. از اینجا فرمالیسم نهفته در اندیشه های صارمی را می توان آشکارا دید. اینکه عملکرد در میانه های بنا خود را بر ساختار دیکته می کند و جایی برای خلاقیت نمی گذارد و خلاقیت را باید در گوشه ها دید. این تفکر غیر عملکردگرا در آثار اولیۀ صارمی مانند خانۀ افشار با طراحی پوستۀ غیرعملکردی بر پوستۀ عملکردی بنا و در آثار متأخرش مانند طراحی سفارت ایران در آلبانی نیز می توان دید.
صارمی با آن که بسیار نوشته است دربارۀ آثار خود کم سخن گفته و می گفت «نمی داند چگونه طراحی می کند.» او از توصیه های لویی کان دربارۀ استفاده از مداد نرم هنگام طراحی سخن می گفت و فضای ذهن معمار در هنگام طراحی را مبهم و غبارآلود توصیف می کرد و طراحی را یک اتفاق می دانست و به این خاطر معتقد بود برای طراحی نمی توان اصول و قواعد تعیین کرد و می گفت «هیچ گاه یک بیت شعر مستقیماً نمی تواند بر طراحی یک بنا اثر بگذارد» و برای طراحی «باید ذهن لبریز شود.» او معتقد بود فرمهای معماری گذشته را نمی توان مستقیم در معماری امروز به کار گرفت و می گفت «نمی خواهم هیچ الگویی از گذشته دست و پا گیرم شود.» در کتاب «ارزش های پایدار معماری ایران» به معماری دزفول پرداخت و «نظم شلخته» را در این معماری کشف کرد. آثار خود او نیز تحت تأثیر نظم شلخته بود.
زندگی صارمی سرشار از ماجرا و سفر به دور ایران و جهان و جستجو از ژاپن تا آمریکا و از هند تا بنگلادش بود. اما همۀ این گشت و گذارها باعث نشد او بتواند جای دیگری جز ایران را برای زندگی انتخاب کند. زندگی صارمی در 1322 در زنجان آغاز شد و در 1395 در تهران پایان یافت.
حال که همه کتابها، مصاحبه ها و نقد آثار او را بررسی کردیم و آماده مصاحبه با دوستان و همکاران او بودیم، از میان ما رفت. امیدواریم با کمک دوستان و خانواده او بتوانیم پروژه فیلم او را به پایان بریم.

 یادش گرامی
 1395/11/2